Filosofie van de Levenskunst van Hans de Brouwer

Datum:

Opname: zaterdag 26 maart 2022

Titel:

Column 3: Epicurisme

Auteur:

Hans de Brouwer (†)

Presentatie:

Judith Jansen

Luisteren:

Luister hier >>

Informatie

Column 3: Epicurisme. De tekst van de column staat hieronder vermeld.

Een uitspraak van de filosoof Epicurus: “Niets is goed aan hem die het toereikende als weinig beschouwt.”
Eind februari 2022 is Rusland geheel eenzijdig met militair geweld het soevereine land Oekraïne binnengevallen. Ondanks pogingen van Poetin om de rauwe werkelijkheid van die oorlog te verbergen en te ontkennen met fake-nieuws en vele andere middelen, worden wij hier via tal van kanalen geïnformeerd wat daar gebeurt, denk aan tv, social media, satellietbeelden.
Er komt veel geweld en persoonlijk leed naar buiten en dus bij ons naar binnen! Mensen zijn daar ernstig door gechoqueerd en niet iedereen kan dat mentaal aan. Mensen zijn op zoek hoe zij hiermee kunnen omgaan; dat zij wel betrokken zijn, maar de heftige informatie zodanig doseren zodat de psychische belasting acceptabel is; dus niet alsmaar negatief nieuws absorberen door doomscrolling.
In dit verband moet ik denken aan de Griekse filosoof Epicurus die leefde van 341 tot 270 vóór onze jaartelling. Dat is in de hellenistische tijd: de tijd na Alexander de Grote en vóór de Romeinen. Epicurus richtte zich op de kwaliteit van het leven en had daar ook strategieën voor. Hij bezit, net als enkele andere grote denkers, een eigen stroming, ook wel “school” genoemd, in de zín van een samenhangende denkwijze. Deze filosofierichting wordt “epicurisme” genoemd.
Ik beschrijf hier twee aspecten van zijn school. 1 De tuin van Epicurus en 2 Het hedonisme.
1 De tuin van Epicurus
In ongeveer 306 vóór de jaartelling kwam Epicurus vanuit Mytilene samen met een groep volgers weer terug naar Athene. Hier stichtte hij een school genaamd De Tuin, vernoemd naar de behuizing met een bijzonder grote tuin waar hij verbleef met zijn volgers, leerlingen. Opmerkelijk voor díe tijd waren dit niet alleen mannen, maar ook slaven en vrouwen. Epicurus had in die tijd de status van goeroe.
De tuin staat symbool voor zijn filosofie: een besloten gebied, namelijk ommuurd, waar de aanhangers een goed leven, als ook het goede leven, trachtten te leiden door te streven naar het zoveel mogelijk vermijden van pijn, verdriet en vooral: angst. Soberheid, zelfredzaamheid, rechtvaardigheid en vriendschap stonden in de tuin voorop. Je zou dit in samenhang de strategie van deze epicuristen kunnen noemen.
De Tuin was met opzet op afstand van het centrum van Athene gekozen, ver van de drukte, het politieke gekonkel, de terreur van geweld of oorlogen.
Deze afstand werd extra benadrukt door de ommuring van de tuin.
Die ommuring was de verzinnebeelding van contemplatie, reflectie en beschouwing. Dat deed men individueel, maar ook met elkaar, al dan niet werkend, wandelend, denkend of pratend in de tuin. Hierbij lag de nadruk op eenvoud en matigheid.
Sleutelwoorden in relatie tot deze levenswijze zijn: vriendschap en genieten. Onderlinge harmonie, persoonlijke verdieping met af en toe een goed glas wijn met een lekker stuk versgebakken brood. Als er ook nog kaas was, wat niet altijd voorkwam, was het feest, extra genieten.
Liever rust dan politiek gekrakeel, liever harmonie dan tegenstellingen met heftige discussies; dus een leven dat meer gericht is op kwaliteit dan kwantiteit, een kleine wereld boven de grote wereld.
Van belang zijn: het bereiken van een toestand van voldoening en onthechting, waarbij dus vriendschap en het genieten van de kleine dingen des levens centraal staan. Een mooi boek lezen, bloemen plukken, deze in een vaas schikken, een oprecht gesprek met de ander, in de moestuin werken, je leven overdenken, brood bakken, muziek maken en/of luisteren; dat soort leven is belangrijk en brengt je dichter bij geluk.
2 Hedonisme
Hedonisme is in onze tijd een beladen begrip. De term wordt geassocieerd met zoveel mogelijk genot en lust, een dwangmatige behoefte aan zintuigelijk beleven, wat met name in de rijke westerse cultuur al snel leidt tot al dan niet seksuele excessen.
Het filosofische begrip, zoals Epicurus dat bedoelde, heeft echter een heel andere betekenis. Epicurus keek naar de som van geluk en dat leidt juist tot dosering en matiging van onze verlangens en behoeften. Niet te veel eten want dan word je dik, maar wát je eet doe je met smaak en aandacht. Te veel drinken leidt tot een kater! Er wordt dus een afweging gemaakt tussen korte- en langetermijneffecten. Deze manier van denken wordt de hedonistische calculus genoemd. Factoren als lust, onlust en genot worden beoordeeld op positief effect en redelijkheid. Genot betekent in de het epicurisme dan ook meer: gemoedsrust en onverstoorbaarheid.
Echt genot bereik je door minder verlangens, matiging. Het streven naar luxe leidt vaak alleen tot last.
Epicurus kent 3 soorten behoeften.
1. De natuurlijke en noodzakelijke behoeften: bijvoorbeeld eten en drinken.
2. De natuurlijke en niet-noodzakelijke behoeften: bijvoorbeeld iets lekkers
eten.
3. De niet-natuurlijke en niet-noodzakelijke verlangens: bijvoorbeeld streven
naar bekendheid, rijkdom.
Als de natuurlijke behoeften zijn bevredigd, dan vindt Epicurus geen redenen om naar meer te streven. De rest veroorzaakt meestal geestelijke onrust.
Mooie uitspraken van Epicurus zijn:
“Je moet eerder bedenken met wie je wilt eten of drinken dan wát je wilt eten of drinken.”

“Rijkdom bestaat niet uit het hebben van grote bezittingen, maar het hebben van weinig behoeften.”
“Wie rijk wil zijn moet niet zijn vermogen vermeerderen, maar zijn hebzucht verminderen.”
“Een simpel en zorgeloos leven is het beste leven.”
Het epicurisme is geen coherente ethiek, maar eerder een levenswijze met regels om geluk, althans gemoedsrust, te bevorderen en te bereiken.
Zeker in onze tijd (denk aan de coronapandemie, de dreigende klimaatcatastrofe, en recent de huidige oorlog tussen Rusland en Oekraïne) denk ik dat veel mensen -vooral jongeren- hun voordeel met het gedachtengoed van Epicurus kunnen doen, samengevat: jouw wereld klein en overzichtelijk houden.
Dat betekent niet dat je moet wegkijken wat er gebeurt, je afzijdig houden door je kop in het zand te steken of verantwoordelijkheden te ontlopen.
Dat gaat niet meer in deze geglobaliseerde wereld met alle snel beschikbare informatie, soms in real time, kijk maar naar social media.
Er is veel onbehagen in deze tijd, tijd met een sterk onzekere toekomst. Er komt veel negatiefs op ons af. Dat betekent dat we technieken, regels, leefwijzen moeten ontwikkelen die ons psychisch weerbaar maken en houden.
De grote vraag is: Hoe dealen we met de grote wereld?
De filosofie van Epicurus kan ons hierbij helpen.

 

24 uur per dag radio vanuit Het Hapsis Huis

Deze link opent in een pop-up

TERUGLUISTEREN

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE met trainer Prem Mallika Kokke | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | dinsdag 2 mei 2023 | 19:00 – ± 19:50

(Jon) Jonathan Augustus Gardella in Het Hapsis Huis radio LIVE | Beeldende kunst in beweging | dinsdag 2 mei 2023 | 13:00 – ± 14:00

Het Hapsis Huis radio LIVE met coach en trainer Pauline Micola von Fürstenrecht in Expeditie Intuïtie | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | maandag 27 maart 2023 | 11:00 – ± 11:50

Het Hapsis Huis radio LIVE over ‘Transgenerationeel werken’ | Gepensioneerd psychiater Gradus van Florestein over zijn handboek | zondag 26 maart 2023 | 14:00 – ± 15:00

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met miniatuurschilder Kilian van Rooij | Tentoonstelling in Het Hapsis Hapsis Huis | vrijdag 24 februari 2023 | 17:00 – ± 17:30

Het Hapsis Huis radio LIVE over de mantelzorgmakelaar | Frederieke van Os van Blij(f) thuis | vrijdag 13 januari 2023 | 14:00 – ± 14:45

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met fotograaf, socioloog en doula i.o. Lisanne van der Werve | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | donderdag 12 januari 2023 | 17:00 – ± 19:30 | Deel 1

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met fotograaf, socioloog en doula i.o. Lisanne van der Werve | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | donderdag 12 januari 2023 | 17:00 – ± 19:30 | Deel 2

Het Hapsis Huis radio LIVE over mensgerichte zorg | Marcel Verhoeven & Froukje Zwinkels van Mens Achter de Patiënt (MAP) | donderdag 12 januari 2023 | 12:00 – ± 12:45

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met fijnschilderes Madelonne Tegelaar | Tentoonstelling in Het Hapsis Hapsis Huis | vrijdag 16 december 2022 | 15:00 – ± 15:30

Het Hapsis Huis radio LIVE over Oekraïne | Onderzoeksjournalist Peter Ramselaar | donderdag 15 december 2022 | 14:00 – ± 14:45

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Nadine van Brederode | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | donderdag 15 december 2022 | 16:00 – ± 17:00

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Naomi Jamie | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | dinsdag 8 november 2022 | 19:00 – ± 19:30

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met fotografe Ria van der Ham | Tentoonstelling in Het Hapsis Hapsis Huis | vrijdag 7 oktober 2022 | 15:00 – ± 15:30

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Charlotte Sederel | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | donderdag 6 oktober 2022 | 12:00 – ± 13:00

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met filmregisseur Jörgen Scholtens | Over zijn nieuwste film Vaders & Zonen | donderdag 6 oktober 2022 | 17:00 – ± 17:45

Het Hapsis Huis radio LIVE met mental rock-‘n-roll | Beeldend kunstenaar Jeroen Graus | Dinsdag 6 september 2022 | 13:00 – ± 14:00

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Daan Hazendonk | Over intuïtie & seksualiteit | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | dinsdag 6 september 2022 | 19:00 – ± 20:00

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Tom Kraaijeveld | Over authenticiteit | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | zaterdag 6 augustus 2022 | 18:00 – ± 19:00 uur

Het Hapsis Huis radio LIVE met Het Wilde Oog | Hans Lemmerman over de Spakenburgse diva’s | vrijdag 5 augustus 2022 | 14:00 – ± 14:45 uur

Het Hapsis Huis radio LIVE over ‘Zin in je pensioen’ | Auteur, coach en trainer Maaike Boomstra | Woensdag 8 juni 2022 | 17:00 – ± 17:45

Het Hapsis Huis radio LIVE met Het Verhaal | Yolande Kusse | maandag 2 mei 2022 | 19:00 – ± 19:30

Het Hapsis Huis radio LIVE over Maieutiek & Karl Jaspers | Filosofe & docente Petra Bolhuis | zondag 1 mei 2022 | 14:00 – ± 15:00

Podcast: De praktijk Health Centre Chõ van Milou van Rooij – de Vries in Maarssen | Interview door José Dusol | Opname van zaterdag 2 april 2022

Filosofie van de Levenskunst van Hans de Brouwer | Opname van zaterdag 26 maart 2022 | deel 1

Filosofie van de Levenskunst van Hans de Brouwer | Opname van zaterdag 26 maart 2022 | deel 2

Filosofie van de Levenskunst van Hans de Brouwer | Opname van zaterdag 26 maart 2022 | deel 3

Het Hapsis Huis radio LIVE over troost | Docenten Petra Bolhuis & Gradus van Florestein | Zondag 13 maart 2022 | 14:00 – ± 15:00

Het Hapsis Huis radio LIVE met verlieskundige Maria de Greef | Gesprek over verlies en rouw | Donderdag 3 februari 2022 | 14:00 – ± 14:45

Het Hapsis Huis radio LIVE met dichter Wichard de Krijger | Zwerver in opleiding | Donderdag 20 januari 2022 | 15:30 – ± 16:15

Podcast: De praktijk van haptotherapeute Jenneke Riddersma in Doorn | Interview door José Dusol | Opname van zaterdag 18 december 2021

Podcast: De praktijk van haptotherapeute Myrthe Oudejans in Vlissingen | Interview door José Dusol | Opname van zaterdag 18 december 2021

Het Hapsis Huis radio LIVE met eindejaarsmoment | Religiedeskundige Marlon Wong Sioe | vrijdag 17 december 2021 | 20:00 – ± 20:45

Het Hapsis Huis radio LIVE met Alex Sijm | Biografie ‘Z’n leven, Z’n lopen, Z’n lef’ | Maandag 29 november 2021 | 14:00 – ± 15:00

Het bewogen verleden van de haptonomie | Een gesprek met Wim Laumans over de geschiedenis van de haptonomie | Online sinds 7 december 2020 en via deze website sinds 27 november 2021

Het Hapsis Huis radio LIVE met doula Yolande Kusse | Woensdag 22 september 2021 | 11:30 – 12:40

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met filmregisseur Jörgen Scholtens | Over zijn film ‘Little Amsterdam’ | Donderdag 16 september 2021 | 19:30 – ± 20:00

Het Hapsis Huis radio LIVE over narratief onderzoek | Literatuurwetenschapper Megan Milota en filosoof Stefan van Geelen van UMCU | Donderdag 2 september 2021 | 19:00 – ± 19:50

Het Hapsis Huis radio LIVE met componist & muziekproducent Bouke Hennipman | Dinsdag 24 augustus 2021 | 13:00 – ± 13:30

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met fijnschilderes Madelonne Tegelaar | Donderdag 12 augustus 2021 | 19:30 – ± 20:00

Het Hapsis Huis radio LIVE met auteur Arie Verwoert van ‘De ontrafeling’ | Zaterdag 24 juli 2021 | 14:00 – 15:00

Het Hapsis Huis radio LIVE over het verdwenen zelf met Tako Engelfriet | Woensdag 30 juni 2021 | 10:00 – ± 10:50

Podcast: Achtergrond, behandeling en opleiding haptonomie & haptotherapie | Interview door Jenneke Riddersma | Opname van zondag 20 juni 2021

Het Hapsis Huis radio LIVE over postpartumpsychose met Alke Haarsma-Wisselink | Vrijdag 11 juni 2021 | 12:00 – ± 12:40

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel over Israël en de Palestijnen | Met religiedeskundige Marlon Wong-Sioe | Zondag 23 mei 2021 | 20:00 – ± 20:30

Het Hapsis Huis radio LIVE met dichter Marlon Wong-Sioe | ‘Velden van Smaragd’ | Zondag 9 mei 2021 | 14:00 – ± 14:30

Het Hapsis Huis radio LIVE over totalitarisme met auteur Gradus van Florestein | Zondag 25 april 2021 | 14:00 – ± 15:20

Podcast: Studie van beeld en geluid door keramist en musicus Frank van Os |Opname in 2021

Podcast: In en uit huis – een gesprek met schrijfster Paula Siegmund | Opname in 2021

Podcast: Naar de nieuwe samenleving | Opname in december 2020

Podcast: Een wetenschap van dichtbij | Opname in november 2020

Podcast: Een diepte van de generalist – een gesprek met kunstenaar Jan Pijpker | Opname in 2020

RADIOGIDS

Onzichtbare loyaliteiten

Duur ± 60 minuten
Uitzending sinds 26 maart 2023

Transgenerationeel werken, waaronder met familieopstellingen, is gericht op het zichtbaar maken van onze onzichtbare loyaliteiten met onze ouders en voorouders. Deze onzichtbare loyaliteiten kunnen op een voor ons onbewuste manier een rol spelen in ons huidig voelen, denken en handelen.

Een gesprek met gepensioneerd psychiater, familieopsteller en auteur Gradus van Florestein over zijn boek 'Transgenerationeel werken'.

Het Wilde Oog

Duur ± 60 minuten
Uitzending sinds 5 augustus 2022

Met als motto ‘Wild Kijken & Lenig Denken’ ensceneert Het Wilde Oog ontmoetingen tussen culturen, resulterend in fotoreeksen, theatrale documentaires, performances en publicaties.

Over het grote project met de ‘Spakenburgse diva’s’ een gesprek met Hans Lemmerman van Het Wilde Oog. Bovenstaande foto van de diva’s is gemaakt door Wout Nooitgedagt.

Mensgerichte zorg

Duur ± 50 minuten
Uitzending sinds 12 januari 2023

Medewerkers van Stichting Mens Achter de Patiënt (MAP) dragen bij aan een mensgerichte zorg met mensgericht onderwijs. Een programma daarvoor is recentelijk ontwikkeld in samenwerking met de universiteit in Maastricht.

Een gesprek met directeuren Marcel Verhoeven en Froukje Zwinkels.

Oekraïne en de vrede

Duur ± 40 minuten
Uitzending sinds 15 december 2022

Een overzicht van de ontwikkelingen in en over Oekraïne en de wegen naar een duurzame vrede. Een gesprek met onderzoeksjournalist Peter Ramselaar.

Mental rock-‘n-roll

Duur ± 60 minuten
Uitzending sinds 6 september 2022

Jeroen Graus verbeeldt in zijn tekenkunst de relatie van de mens met de voortschrijdende technologie. ‘Want’, zo zei hij eerder, ’we worden allemaal steeds meer ingebed in allerlei technologische ontwikkelingen. Dat doet iets met ons.’

Het werk van Jeroen Graus is virtuoos, vrij en stilistisch uiteenlopend. Misschien een outsider voor nu en een insider voor straks.

Hulp bij mantelzorg

Duur ± 40 minuten
Uitzending sinds 13 januari 2023

Als mantelzorgmakelaar zet Frederieke van Os-Hartman zich in voor mantelzorgers die de zorg op zich hebben genomen voor mensen uit hun netwerk waar voor langere tijd zorg nodig is. Ervaring leert dat dit een steeds zwaardere taak kan worden terwijl die nog altijd uit liefde gedaan wordt.

Kunst in de beweging

Duur ± 70 minuten
Uitzending sinds 2 mei 2023

Een gesprek met Jonathan (‘Jon’) Augustus Gardella over zijn beeldende kunst in de beweging. Zijn werk toont een grote betrokkenheid met het leven in en om ons.

Jon Gardella werkt regelmatig in opdracht voor gemeenten en andere overheden en z’n monumentale bronzen beelden zijn door heel Nederland te zien.

Vaders & Zonen

Duur ± 45 minuten
Uitzending sinds 6 oktober 2022

Filmregisseur Jörgen Scholtens over zijn nieuwste film 'Vaders & Zonen'. De film is geproduceerd voor Videoland.

Het gesprek spitst zich toe op het productieproces. 'Vaders & Zonen' volgt op 'Little Amsterdam' die eerder voor de publieke omroep werd gemaakt.

Zin in je pensioen

Duur ± 45 minuten
Uitzending sinds 8 juni 2022

Zomaar zou kunnen worden gedacht dat iedereen staat te trappelen om met pensioen te gaan. Maar pensionering blijkt de meest impactvolle transitie die een mens doormaakt in zijn leven.

Maaike Boomstra heeft vele mensen geïnterviewd over het aanstaande pensioen voor haar boek ‘Zin in je pensioen’ en coacht mensen in de aanloop naar de pensioneringsdatum.

Het Verhaal

Duur ± 20 minuten
Uitzending sinds 3 mei 2022

In uitzendingen van Het Hapsis Huis radio LIVE met Het Verhaal staan verhalen centraal die te maken hebben met ervaringen, wijsheid die daaruit volgt en de bijdrage daarvan aan onze cultuur. In deze uitzending neemt geboortecoach Yolande Kusse het woord. Heb je ook een verhaal dat raakt? Neem contact met de redactie op via deze website.

De benadering van Karl Jaspers

Duur ± 60 minuten
Uitzending sinds 1 mei 2022

Praktijk Maieutiek van filosofe Petra Bolhuis in het Groningse Baflo staat voor het stellen van de juiste vragen en het bieden van filosofische kennis waarmee mensen zelf praktisch aan de slag kunnen.

In deze uitzending wordt met name de filosofie van Karl Jaspers (1883-1969) belicht maar ook worden filosofen Hannah Arendt, Markus Gabriel en Martin Heidegger besproken.

Het Hapsis Huis radio LIVE

Voor Het Hapsis Huis radio LIVE wordt de uitzending, zoals in deze radiogids vermeld, onderbroken. Alle informatie over edities van Het Hapsis Huis radio LIVE is te vinden onder Activiteiten.