Filosofie van de Levenskunst van Hans de Brouwer

Datum:

Opname: zaterdag 26 maart 2022

Titel:

Column 3: Epicurisme

Auteur:

Hans de Brouwer (†)

Presentatie:

Judith Jansen

Luisteren:

Luister hier >>

Informatie

Column 3: Epicurisme. De tekst van de column staat hieronder vermeld.

Een uitspraak van de filosoof Epicurus: “Niets is goed aan hem die het toereikende als weinig beschouwt.”
Eind februari 2022 is Rusland geheel eenzijdig met militair geweld het soevereine land Oekraïne binnengevallen. Ondanks pogingen van Poetin om de rauwe werkelijkheid van die oorlog te verbergen en te ontkennen met fake-nieuws en vele andere middelen, worden wij hier via tal van kanalen geïnformeerd wat daar gebeurt, denk aan tv, social media, satellietbeelden.
Er komt veel geweld en persoonlijk leed naar buiten en dus bij ons naar binnen! Mensen zijn daar ernstig door gechoqueerd en niet iedereen kan dat mentaal aan. Mensen zijn op zoek hoe zij hiermee kunnen omgaan; dat zij wel betrokken zijn, maar de heftige informatie zodanig doseren zodat de psychische belasting acceptabel is; dus niet alsmaar negatief nieuws absorberen door doomscrolling.
In dit verband moet ik denken aan de Griekse filosoof Epicurus die leefde van 341 tot 270 vóór onze jaartelling. Dat is in de hellenistische tijd: de tijd na Alexander de Grote en vóór de Romeinen. Epicurus richtte zich op de kwaliteit van het leven en had daar ook strategieën voor. Hij bezit, net als enkele andere grote denkers, een eigen stroming, ook wel “school” genoemd, in de zín van een samenhangende denkwijze. Deze filosofierichting wordt “epicurisme” genoemd.
Ik beschrijf hier twee aspecten van zijn school. 1 De tuin van Epicurus en 2 Het hedonisme.
1 De tuin van Epicurus
In ongeveer 306 vóór de jaartelling kwam Epicurus vanuit Mytilene samen met een groep volgers weer terug naar Athene. Hier stichtte hij een school genaamd De Tuin, vernoemd naar de behuizing met een bijzonder grote tuin waar hij verbleef met zijn volgers, leerlingen. Opmerkelijk voor díe tijd waren dit niet alleen mannen, maar ook slaven en vrouwen. Epicurus had in die tijd de status van goeroe.
De tuin staat symbool voor zijn filosofie: een besloten gebied, namelijk ommuurd, waar de aanhangers een goed leven, als ook het goede leven, trachtten te leiden door te streven naar het zoveel mogelijk vermijden van pijn, verdriet en vooral: angst. Soberheid, zelfredzaamheid, rechtvaardigheid en vriendschap stonden in de tuin voorop. Je zou dit in samenhang de strategie van deze epicuristen kunnen noemen.
De Tuin was met opzet op afstand van het centrum van Athene gekozen, ver van de drukte, het politieke gekonkel, de terreur van geweld of oorlogen.
Deze afstand werd extra benadrukt door de ommuring van de tuin.
Die ommuring was de verzinnebeelding van contemplatie, reflectie en beschouwing. Dat deed men individueel, maar ook met elkaar, al dan niet werkend, wandelend, denkend of pratend in de tuin. Hierbij lag de nadruk op eenvoud en matigheid.
Sleutelwoorden in relatie tot deze levenswijze zijn: vriendschap en genieten. Onderlinge harmonie, persoonlijke verdieping met af en toe een goed glas wijn met een lekker stuk versgebakken brood. Als er ook nog kaas was, wat niet altijd voorkwam, was het feest, extra genieten.
Liever rust dan politiek gekrakeel, liever harmonie dan tegenstellingen met heftige discussies; dus een leven dat meer gericht is op kwaliteit dan kwantiteit, een kleine wereld boven de grote wereld.
Van belang zijn: het bereiken van een toestand van voldoening en onthechting, waarbij dus vriendschap en het genieten van de kleine dingen des levens centraal staan. Een mooi boek lezen, bloemen plukken, deze in een vaas schikken, een oprecht gesprek met de ander, in de moestuin werken, je leven overdenken, brood bakken, muziek maken en/of luisteren; dat soort leven is belangrijk en brengt je dichter bij geluk.
2 Hedonisme
Hedonisme is in onze tijd een beladen begrip. De term wordt geassocieerd met zoveel mogelijk genot en lust, een dwangmatige behoefte aan zintuigelijk beleven, wat met name in de rijke westerse cultuur al snel leidt tot al dan niet seksuele excessen.
Het filosofische begrip, zoals Epicurus dat bedoelde, heeft echter een heel andere betekenis. Epicurus keek naar de som van geluk en dat leidt juist tot dosering en matiging van onze verlangens en behoeften. Niet te veel eten want dan word je dik, maar wát je eet doe je met smaak en aandacht. Te veel drinken leidt tot een kater! Er wordt dus een afweging gemaakt tussen korte- en langetermijneffecten. Deze manier van denken wordt de hedonistische calculus genoemd. Factoren als lust, onlust en genot worden beoordeeld op positief effect en redelijkheid. Genot betekent in de het epicurisme dan ook meer: gemoedsrust en onverstoorbaarheid.
Echt genot bereik je door minder verlangens, matiging. Het streven naar luxe leidt vaak alleen tot last.
Epicurus kent 3 soorten behoeften.
1. De natuurlijke en noodzakelijke behoeften: bijvoorbeeld eten en drinken.
2. De natuurlijke en niet-noodzakelijke behoeften: bijvoorbeeld iets lekkers
eten.
3. De niet-natuurlijke en niet-noodzakelijke verlangens: bijvoorbeeld streven
naar bekendheid, rijkdom.
Als de natuurlijke behoeften zijn bevredigd, dan vindt Epicurus geen redenen om naar meer te streven. De rest veroorzaakt meestal geestelijke onrust.
Mooie uitspraken van Epicurus zijn:
“Je moet eerder bedenken met wie je wilt eten of drinken dan wát je wilt eten of drinken.”

“Rijkdom bestaat niet uit het hebben van grote bezittingen, maar het hebben van weinig behoeften.”
“Wie rijk wil zijn moet niet zijn vermogen vermeerderen, maar zijn hebzucht verminderen.”
“Een simpel en zorgeloos leven is het beste leven.”
Het epicurisme is geen coherente ethiek, maar eerder een levenswijze met regels om geluk, althans gemoedsrust, te bevorderen en te bereiken.
Zeker in onze tijd (denk aan de coronapandemie, de dreigende klimaatcatastrofe, en recent de huidige oorlog tussen Rusland en Oekraïne) denk ik dat veel mensen -vooral jongeren- hun voordeel met het gedachtengoed van Epicurus kunnen doen, samengevat: jouw wereld klein en overzichtelijk houden.
Dat betekent niet dat je moet wegkijken wat er gebeurt, je afzijdig houden door je kop in het zand te steken of verantwoordelijkheden te ontlopen.
Dat gaat niet meer in deze geglobaliseerde wereld met alle snel beschikbare informatie, soms in real time, kijk maar naar social media.
Er is veel onbehagen in deze tijd, tijd met een sterk onzekere toekomst. Er komt veel negatiefs op ons af. Dat betekent dat we technieken, regels, leefwijzen moeten ontwikkelen die ons psychisch weerbaar maken en houden.
De grote vraag is: Hoe dealen we met de grote wereld?
De filosofie van Epicurus kan ons hierbij helpen.

 

24 uur per dag radio vanuit Het Hapsis Huis

Deze link opent in een pop-up

TERUGLUISTEREN

Het Hapsis Huis radio LIVE met In Touch | Actuele berichten over haptonomie | Leonard van Triet | zaterdag 4 november 2023 | 14:00 – ± 14:05

Het Hapsis Huis radio LIVE met dichttalent | Bart Polinder | zaterdag 4 november 2023 | 11:00 – ± 11:02

Het Hapsis Huis radio LIVE & The Fundament Experience 2023 | Beeldend kunstenaar Jeroen Graus over zijn nieuwe film | vrijdag 3 november 2023 | 19:30 – ± 19:45

Het Hapsis Huis radio LIVE met dichttalent | Marleen Wisse | vrijdag 3 november 2023 | 18:00 – ± 18:05

Het Hapsis Huis radio LIVE over kindermishandeling & Stichting Praat | Ted Kloosterboer | vrijdag 3 november 2023 | 13:00 – ± 14:30

Het Hapsis Huis radio LIVE over praktijk MeerVoelen | haptotherapeut Jeroen Swart | vrijdag 22 september 2023 | 13:13 – 13:19

Het Hapsis Huis radio LIVE met ROUWKOST | Het boek ‘Pappa’s rouwen ook’ | samensteller Bjorn Visser | vrijdag 22 september 2023 | 10:30 – ± 11:30

Het Hapsis Huis radio LIVE met Het Verhaal | Melani Reumers met haar essay ‘Papa fume une pipe’ | zaterdag 19 augustus 2023 | 12:00 – ± 12:15

Het Hapsis Huis radio LIVE met coach Jorianne van Loenen Martinet | Interview Jeroen Swart en Marleen Wisse van Expeditie Intuïtie | vrijdag 18 augustus 2023 | 19:00 – ± 19:40

Het Hapsis Huis radio LIVE over lichaam, sport & filosofie | Auteur & filosoof Aldo Houterman | vrijdag 18 augustus 2023 | 14:00 – ± 16:00

Het Hapsis Huis radio LIVE over ubuntu met Annette Nobuntu Mul | Opleider & auteur ‘Opsoek naar Ubuntu’ | dinsdag 30 mei 2023 | 14:00 – ± 15:30

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE met trainer Prem Mallika Kokke | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | dinsdag 2 mei 2023 | 19:00 – ± 19:50

(Jon) Jonathan Augustus Gardella in Het Hapsis Huis radio LIVE | Beeldende kunst in beweging | dinsdag 2 mei 2023 | 13:00 – ± 14:00

Het Hapsis Huis radio LIVE met coach en trainer Pauline Micola von Fürstenrecht in Expeditie Intuïtie | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | maandag 27 maart 2023 | 11:00 – ± 11:50

Het Hapsis Huis radio LIVE over ‘Transgenerationeel werken’ | Gepensioneerd psychiater Gradus van Florestein over zijn handboek | zondag 26 maart 2023 | 14:00 – ± 15:00

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met miniatuurschilder Kilian van Rooij | Tentoonstelling in Het Hapsis Hapsis Huis | vrijdag 24 februari 2023 | 17:00 – ± 17:30

Het Hapsis Huis radio LIVE over de mantelzorgmakelaar | Frederieke van Os van Blij(f) thuis | vrijdag 13 januari 2023 | 14:00 – ± 14:45

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met fotograaf, socioloog en doula i.o. Lisanne van der Werve | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | donderdag 12 januari 2023 | 17:00 – ± 19:30 | Deel 1

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met fotograaf, socioloog en doula i.o. Lisanne van der Werve | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | donderdag 12 januari 2023 | 17:00 – ± 19:30 | Deel 2

Het Hapsis Huis radio LIVE over mensgerichte zorg | Marcel Verhoeven & Froukje Zwinkels van Mens Achter de Patiënt (MAP) | donderdag 12 januari 2023 | 12:00 – ± 12:45

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met fijnschilderes Madelonne Tegelaar | Tentoonstelling in Het Hapsis Hapsis Huis | vrijdag 16 december 2022 | 15:00 – ± 15:30

Het Hapsis Huis radio LIVE over Oekraïne | Onderzoeksjournalist Peter Ramselaar | donderdag 15 december 2022 | 14:00 – ± 14:45

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Nadine van Brederode | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | donderdag 15 december 2022 | 16:00 – ± 17:00

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Naomi Jamie | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | dinsdag 8 november 2022 | 19:00 – ± 19:30

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met fotografe Ria van der Ham | Tentoonstelling in Het Hapsis Hapsis Huis | vrijdag 7 oktober 2022 | 15:00 – ± 15:30

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Charlotte Sederel | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | donderdag 6 oktober 2022 | 12:00 – ± 13:00

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met filmregisseur Jörgen Scholtens | Over zijn nieuwste film Vaders & Zonen | donderdag 6 oktober 2022 | 17:00 – ± 17:45

Het Hapsis Huis radio LIVE met mental rock-‘n-roll | Beeldend kunstenaar Jeroen Graus | Dinsdag 6 september 2022 | 13:00 – ± 14:00

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Daan Hazendonk | Over intuïtie & seksualiteit | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | dinsdag 6 september 2022 | 19:00 – ± 20:00

Expeditie Intuïtie in Het Hapsis Huis radio LIVE | Het Hapsis Huis radio LIVE met Tom Kraaijeveld | Over authenticiteit | Interview door Jeroen Swart en Marleen Wisse | zaterdag 6 augustus 2022 | 18:00 – ± 19:00 uur

Het Hapsis Huis radio LIVE met Het Wilde Oog | Hans Lemmerman over de Spakenburgse diva’s | vrijdag 5 augustus 2022 | 14:00 – ± 14:45 uur

Het Hapsis Huis radio LIVE over ‘Zin in je pensioen’ | Auteur, coach en trainer Maaike Boomstra | Woensdag 8 juni 2022 | 17:00 – ± 17:45

Het Hapsis Huis radio LIVE met Het Verhaal | Yolande Kusse | maandag 2 mei 2022 | 19:00 – ± 19:30

Het Hapsis Huis radio LIVE over Maieutiek & Karl Jaspers | Filosofe & docente Petra Bolhuis | zondag 1 mei 2022 | 14:00 – ± 15:00

Podcast: De praktijk Health Centre Chõ van Milou van Rooij – de Vries in Maarssen | Interview door José Dusol | Opname van zaterdag 2 april 2022

Filosofie van de Levenskunst van Hans de Brouwer | Opname van zaterdag 26 maart 2022 | deel 1

Filosofie van de Levenskunst van Hans de Brouwer | Opname van zaterdag 26 maart 2022 | deel 2

Filosofie van de Levenskunst van Hans de Brouwer | Opname van zaterdag 26 maart 2022 | deel 3

Het Hapsis Huis radio LIVE over troost | Docenten Petra Bolhuis & Gradus van Florestein | Zondag 13 maart 2022 | 14:00 – ± 15:00

Het Hapsis Huis radio LIVE met verlieskundige Maria de Greef | Gesprek over verlies en rouw | Donderdag 3 februari 2022 | 14:00 – ± 14:45

Het Hapsis Huis radio LIVE met dichter Wichard de Krijger | Zwerver in opleiding | Donderdag 20 januari 2022 | 15:30 – ± 16:15

Podcast: De praktijk van haptotherapeute Jenneke Riddersma in Doorn | Interview door José Dusol | Opname van zaterdag 18 december 2021

Podcast: De praktijk van haptotherapeute Myrthe Oudejans in Vlissingen | Interview door José Dusol | Opname van zaterdag 18 december 2021

Het Hapsis Huis radio LIVE met eindejaarsmoment | Religiedeskundige Marlon Wong Sioe | vrijdag 17 december 2021 | 20:00 – ± 20:45

Het Hapsis Huis radio LIVE met Alex Sijm | Biografie ‘Z’n leven, Z’n lopen, Z’n lef’ | Maandag 29 november 2021 | 14:00 – ± 15:00

Het bewogen verleden van de haptonomie | Een gesprek met Wim Laumans over de geschiedenis van de haptonomie | Online sinds 7 december 2020 en via deze website sinds 27 november 2021

Het Hapsis Huis radio LIVE met doula Yolande Kusse | Woensdag 22 september 2021 | 11:30 – 12:40

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met filmregisseur Jörgen Scholtens | Over zijn film ‘Little Amsterdam’ | Donderdag 16 september 2021 | 19:30 – ± 20:00

Het Hapsis Huis radio LIVE over narratief onderzoek | Literatuurwetenschapper Megan Milota en filosoof Stefan van Geelen van UMCU | Donderdag 2 september 2021 | 19:00 – ± 19:50

Het Hapsis Huis radio LIVE met componist & muziekproducent Bouke Hennipman | Dinsdag 24 augustus 2021 | 13:00 – ± 13:30

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel met fijnschilderes Madelonne Tegelaar | Donderdag 12 augustus 2021 | 19:30 – ± 20:00

Het Hapsis Huis radio LIVE met auteur Arie Verwoert van ‘De ontrafeling’ | Zaterdag 24 juli 2021 | 14:00 – 15:00

Het Hapsis Huis radio LIVE over het verdwenen zelf met Tako Engelfriet | Woensdag 30 juni 2021 | 10:00 – ± 10:50

Podcast: Achtergrond, behandeling en opleiding haptonomie & haptotherapie | Interview door Jenneke Riddersma | Opname van zondag 20 juni 2021

Het Hapsis Huis radio LIVE over postpartumpsychose met Alke Haarsma-Wisselink | Vrijdag 11 juni 2021 | 12:00 – ± 12:40

Het Hapsis Huis radio LIVE Actueel over Israël en de Palestijnen | Met religiedeskundige Marlon Wong-Sioe | Zondag 23 mei 2021 | 20:00 – ± 20:30

Het Hapsis Huis radio LIVE met dichter Marlon Wong-Sioe | ‘Velden van Smaragd’ | Zondag 9 mei 2021 | 14:00 – ± 14:30

Het Hapsis Huis radio LIVE over totalitarisme met auteur Gradus van Florestein | Zondag 25 april 2021 | 14:00 – ± 15:20

Podcast: Studie van beeld en geluid door keramist en musicus Frank van Os |Opname in 2021

Podcast: In en uit huis – een gesprek met schrijfster Paula Siegmund | Opname in 2021

Podcast: Naar de nieuwe samenleving | Opname in december 2020

Podcast: Een wetenschap van dichtbij | Opname in november 2020

Podcast: Een diepte van de generalist – een gesprek met kunstenaar Jan Pijpker | Opname in 2020

RADIOGIDS

Het Hapsis Huis radio LIVE

Voor Het Hapsis Huis radio LIVE wordt de uitzending, zoals in deze radiogids vermeld, onderbroken. Alle informatie over de edities van Het Hapsis Huis radio LIVE is te vinden onder Activiteiten. Behalve onder Activiteiten zijn uitgezonden programma's terug te luisteren via Terugluisteren hierboven.

Lichaam, sport & filosofie

Duur ± 120 minuten
Uitzending sinds 18 augustus 2023

In ‘Wij zijn ons lichaam’ onderzoekt filosoof Aldo Houterman de betekenis van ons lichaam in het huidige tijdsgewricht. Hij weerlegt de stelling van Dick Swaab dat de mens niets meer is dan zijn brein, wat de neurobioloog in zijn bestseller ‘Wij zijn ons brein’ beweert.

Houterman laat zien dat de relatie tussen de mens en wereld om hem heen niet bestaat uit onze gedachtes maar uit onze beweging en lichamelijkheid.

Praat over kindermishandeling

Duur ± 90 minuten
Uitzending sinds 3 november 2023

Stichting Praat heeft als doel om het zwijgen over kindermishandeling te doorbreken. Dat is nodig omdat er elk jaar in Nederland meer dan honderdduizend kinderen mishandeld worden.

In een aflevering van Het Hapsis Huis radio LIVE is Ted Kloosterboer te gast en zij is van Stichting Praat.

Film The Fundament Experience 2023

Duur ± 15 minuten
Uitzending sinds 3 november 2023

Als beeldend kunstenaar en filmmaker toont het werk van Jeroen Graus aspecten van het verborgene. Maar dat daarmee een sterke boodschap niet uitgesloten is bewijst zijn nieuwste filmcreatie.

Vorig jaar was Jeroen Graus te gast in de studio van Het Hapsis Huis radio LIVE om uitgebreid over zijn kunst te praten. Het gesprek van ruim een uur is op deze site na te luisteren.

Vaders met rouw

Duur ± 60 minuten
Uitzending sinds 22 september 2023

Als ouders word je samen geconfronteerd met rouw maar er zijn verschillen in hoe mannen en vrouwen met dit verlies omgaan.

In het boek ‘Pappa’s rouwen ook’ vertellen twaalf vaders het kwetsbare en moedige verhaal over hoe ze zijn omgegaan met het verlies om hun overleden kind(eren). Samensteller Bjorn Visser van het boek is te gast.

In Touch

Duur ± 5 minuten
Uitzending sinds 4 november 2023

Rubriek gepresenteerd door Leonard van Triet met actuele berichten over de haptonomie. Het Hapsis Huis radio herhaalt één van de afleveringen.

Onzichtbare loyaliteiten

Duur ± 60 minuten
Uitzending sinds 26 maart 2023

Transgenerationeel werken, waaronder met familieopstellingen, is gericht op het zichtbaar maken van onze onzichtbare loyaliteiten met onze ouders en voorouders. Deze onzichtbare loyaliteiten kunnen op een voor ons onbewuste manier een rol spelen in ons huidig voelen, denken en handelen.

Een gesprek met gepensioneerd psychiater, familieopsteller en auteur Gradus van Florestein over zijn boek 'Transgenerationeel werken'.

Dichttalent

Duur ± 5 minuten
Uitzending sinds 4 november 2023

Het gesproken en dichtende woord staat in dit programma centraal dat te maken heeft met ervaringen, wijsheid die daaruit volgt en de bijdrage daarvan aan onze cultuur. Het Hapsis Huis radio herhaalt één van de afleveringen.

Ik ben omdat wij zijn

Duur ± 90 minuten
Uitzending sinds 30 mei 2023

Ubuntu is een Afrikaans woord en geeft een diep besef van onderlinge verbondenheid van mensen met elkaar weer.

Annette-Nobuntu Mul (1960) is hoofddocent van de opleiding ‘Ubuntu, Leiderschap & Burgerschap’ aan de Internationale School voor Wijsbegeerte te Leusden. In 2018 verscheen haar boek ‘Opsoek naar Ubuntu’.

Kunst in de beweging

Duur ± 70 minuten
Uitzending sinds 2 mei 2023

Een gesprek met Jonathan (‘Jon’) Augustus Gardella over zijn beeldende kunst in de beweging. Zijn werk toont een grote betrokkenheid met het leven in en om ons.

Jon Gardella werkt regelmatig in opdracht voor gemeenten en andere overheden en z’n monumentale bronzen beelden zijn door heel Nederland te zien.

Expeditie intuïtie

Duur ± 45 minuten
Uitzending sinds 18 augustus 2023

In een serie radiogesprekken onderzoeken Jeroen Swart en Marleen Wisse het verschijnsel intuïtie.

Marleen en Jeroen praten met verschillende mensen over hun persoonlijke beleving rondom intuïtie. Het Hapsis Huis radio herhaalt één van de afleveringen.

Het Verhaal

Duur ± 15 minuten
Uitzending sinds 19 augustus 2023

In uitzendingen van ‘Het Hapsis Huis radio LIVE met Het Verhaal’ staan verhalen centraal die te maken hebben met ervaringen, wijsheid die daaruit volgt en de bijdrage daarvan aan onze cultuur.

Schrijver en literair vertaler Spaans Melani Reumers draagt in deze uitzending haar essay ‘Papa fume une pipe’ voor dat eerder verscheen in het literaire tijdschrift De Gids.